Oskarżona, uniewinniona, zhańbiona. "Oskarżona: Wiera Gran" Agata Tuszyńska

Gdy dowiedziałam się do kogo udajemy się z wizytą zaczęłam żałować, że nie ubrałam się bardziej elegancko, iż nie było czasu na pójście do fryzjera, czy choćby na zamówienie bukietu kwiatów.

 Tymczasem wchodziłyśmy po stromych drewnianych schodach starej, odrapanej kamienicy, jakich pełno w Paryżu. Zapukałyśmy do zwyczajnych masywnych drzwi, za którymi miała być jej przystań - pałac elegancji, wysublimowany apartament artystki. W szparze uchylonych drzwi pojawiła się krucha staruszka, z siwymi włosami spiętymi w zgrabny kok i pajęczyną sinych żyłek na chudych dłoniach. Wprowadziła nas niechętnie do mieszkania, a właściwie ciemnej graciarni pełnej różnego rodzaju pamiątek i bibelotów. W głowie kotłowały mi się tylko dwa pytania: gdzie ten pałacyk, gdzie apartament gwiazdy? Gdzie przepiękna, wytworna piosenkarka?

Chyba największą przeciwnością dla kariery Weroniki Grynberg, w czasach, w których żyła, było jej semickie pochodzenie. Zaczynała bardzo zwyczajnie - uczęszczając do Szkoły Gimnastyki i Tańca Artystycznego prowadzonej przez Irenę Prusicką. Przyjaźnie szkolne przetrwały jeszcze długo po jej ukończeniu - to tam poznała Franciszkę Mann oraz Stefanię Grodzieńską.

Lata '30 dla całej Warszawy odznaczały się ogromnym, niespodziewanym rozkwitem życia kulturalnego. Wtedy powstały liczne klubokawiarnie, popularne kabarety, a talenty artystek estradowych rozwijały się w bardzo szybkim tempie. I tak było z Weroniką. Przez przypadek usłyszana za kulisami w kawiarni-dancingu Paradiso dostała pierwszy angaż. Później runęła lawina zleceń - liczne występy, nagrania dla Syreny Electro (ówczesnej firmy fonograficznej), kompozycje pisane tylko dla niej, pochlebne recenzje. Wiera Gran stała się sławna.

Bardzo smutnym i znamiennym jest fakt, nie tylko dla Wiery Gran, ale też wielu artystów jej współczesnych, iż wszystkie doskonale zapowiadające się kariery przerwała okrutna wojna. Lecz Wiera jako jedna z nielicznych istniała, żyła, funkcjonowała jakoś obok tej wojny i pomimo niej. Wciąż śpiewała, występowała na deskach scenicznych, a w czasie okupacji było to na wagę złota - nie tylko z pobudek patriotyczno-niepodległościowych czy ideologicznych, ale przede wszystkim z prywatno-finansowych. Nie była głodna w getcie. Mogła wychodzić za mur oddzielający ją od w miarę normalnego świata. Była piękna, rozpoznawalna i przez to uprzywilejowana. Chodziła w futrach. Miała bogatą biżuterię, stylowe suknie. Miała rodzinę. Wielu jej tego zazdrościło. Ale czy aż tak by kierować wobec niej fałszywe oskarżenia?

Agata Tuszyńska nie odpowiedziała mi na to pytanie.W swojej książce "Oskarżona: Wiera Gran" oddaje głos samej Wierze. Daje jej możliwości, których śpiewaczka o cudnym głosie do tej pory była pozbawiona, pomimo międzynarodowej kariery, wielu fanów, adoratorów - dała jej prawo do obrony, do wykrzyczenia swoich racji, swoich złości, problemów i niepokojów. Z lektury wyłania nam się wyraźny obraz Wieroczki czasami złośliwej, ale też dobrodusznej, znającej swoją wartość, poszukującej prawdy, odważnie stawiającej czoła oszczercom. Podobny wizerunek mają w pamięci ci, którzy ją znali, szanowali i kochali. Stefania Grodzieńska, Jerzy Jurandot, Nina Andrycz, Ran Kislew.
Zupełnie inaczej o Wierze wypowiadają się Jonasz Turkow i Władysław Szpilman ("wielki bohater oskarowy", jak go nazywała Grodzieńska).

Czytając te zapiski, te przedziwne zeznania ludzi dopiero co wyrwanych z okrucieństwa wojny, poznając samą Wierę - kokieteryjną, egocentryczną gwiazdę o całkiem miłym, choć dosyć trudnym usposobieniu - odniosłam wrażenie, że jednak została jej wyrządzona duża krzywda.

I krzywdy tej nie naprawi jedna książka demaskująca prawdę. Nie naprawiłoby losów zaszczutej, zastraszonej, zgnębionej Wiery, za którą już do końca życia podążała zła sława kolaborantki, nawet kilkanaście czy kilkadziesiąt takich książek.
Ale my możemy i powinniśmy o tym pamiętać.

Ocena: 6/6

 

 Długo zwlekałam z recenzją tej książki. Pozostawiła ona we mnie mnóstwo ambiwalentnych emocji, które nie dawały o sobie zapomnieć. Co jakiś czas były one rozniecane medialnymi doniesieniami o kolejnych procesach, którymi groziła autorce rodzina jednego z rzekomo pomawianych w niej bohaterów. Faktycznie trudno przejść obojętnie obok tego, co Wiera powiedziała, ale jeszcze trudniej wobec tego co przeżyła, czego doświadczyła. Nie twierdzę, że ta książka jest w stu procentach prawdziwa. Ale na pewno jest autentyczna, oryginalna i szczera do bólu.

Dlaczego przypomniałam sobie o tej powieści właśnie teraz? Niedawno miałam okazję oglądać w TVP reportaż bardzo mocno związany z tą lekturą, z osobą Wiery Gran, z całą jej historią. Tym, którzy nie oglądali, a chcieliby polecam gorąco tę oto stronę.

***

Mam wakacje. A właściwie pseudowakacje. W ciągu najbliższych dwóch miesięcy muszę poczynić znaczne przygotowania do obrony (zdobyłam wreszcie książki mego Profesora - na ostatnim roku studiów wznowiłam kartę do biblioteki wydziałowej oraz zapisałam się - sic! - do Biblioteki Jagiellońskiej, lepiej późno niż wcale). Zaległości recenzyjnych mam co niemiara także przygotujcie się na to, iż mój blog (wreszcie) będzie mocno aktywnym miejscem. W dodatku cały czas czytam i teraz, po egzaminach, czytam naprawdę dużo. Podsumowanie mego kwartalnego czytania już wkrótce.